Γερασίμου Μαρία Μιχαέλα1, Ανδρέα Παόλα Ρόχας2
- Προπτυχιακή Φοιτήτρια τμήματος Νοσηλευτικής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
- Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήματος Νοσηλευτικής
Η Χορτοφαγική Διατροφή χαρακτηρίζεται από αποφυγή κατανάλωσης ζωικών προϊόντων και αυξημένη πρόσληψη τροφών, όπως λαχανικά, φρούτα, ξηρούς καρπούς, σπόρους, προϊόντα ολικής αλέσεως, όσπρια και δημητριακά. Σύμφωνα με τη κατανάλωση ζωικών προϊόντων, οι χορτοφαγικές διατροφές ταξινομούνται σε περαιτέρω κατηγορίες (vegetarians, pescetarians, lacto-vegetarians, vegans, κ.α). Κοινό σημείων όλων των παραπάνω, είναι τα καταγεγραμμένα οφέλη για την υγεία. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τον αντιοξειδωτικό τους χαρακτήρα και τη συμβολή τους στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερόλης, του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, σακχαρώδους διαβήτη τύπου ΙΙ και ορισμένων τύπων καρκίνου.(1)
Ο καρκίνος αποτελεί μία νόσο με ολοένα και μεγαλύτερα ποσοστά εμφάνισης παγκοσμίως. Τις τελευταίες δεκαετίες ωστόσο, τα ποσοστά επιβίωσης των ασθενών με νεοπλασματική νόσο αυξάνονται ταχύτατα(2). Στο γεγονός αυτό συμβάλλουν οι διαγνωστικές μέθοδοι- υψηλής ευαισθησίας, που προλαμβάνουν την νόσο και επιταχύνουν την διάγνωσή της, η αλλαγή του τρόπου διαβίωσης και διατροφής, η ενημέρωση κ.α(3,4). Οι φυτικές δίαιτες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των τεκμηριωμένων συστάσεων για την πρωτογενή πρόληψη του καρκίνου και προωθούν μια διατροφή πλούσια σε δημητριακά ολικής αλέσεως, λαχανικά, φρούτα, ξηρούς καρπούς, όσπρια και περιορισμένη κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος(5).
Mελέτες έχουν διαπιστώσει ότι η μειωμένη κατανάλωση κρέατος, η κατανάλωση μη λιπαρών ψαριών και η χορτοφαγική διατροφή συσχετίζονται με χαμηλότερο κίνδυνο για κάθε καρκίνο. Οι χαμηλοί κρεατοφάγοι είχαν χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου, οι χορτοφάγοι είχαν χαμηλότερο κίνδυνο για μετεμμηνοπαυσιακό καρκίνο του μαστού και οι άνδρες που ήταν χορτοφάγοι ή ψαροφάγοι είχαν χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη. Βρέθηκε ότι η παχυσαρκία δυνητικά μεσολαβεί ή συγχέει τη συσχέτιση μεταξύ της χορτοφαγικής διατροφής και του μετεμμηνοπαυσιακού καρκίνου του μαστού. (6)
Δεν πρέπει φυσικά να ξεχνάμε, η χορτοφαγική διατροφή δημιουργεί πάντοτε αυξημένες ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά. Χρειαζόμαστε τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες, σίδηρο, ασβέστιο, ψευδάργυρο και βιταμίνες D και Β12. Οι διατροφικές αυτές ανάγκες, πρέπει να καλύπτονται από κατάλληλους συνδυασμούς πρώτων υλών για την αναπλήρωση των ελλείψεων. Παρακάτω ακολουθεί ένας πίνακας που περιλαμβάνει προτεινόμενους συνδυασμούς τροφών που αντικαθιστούν τη σύσταση του κρέατος και συμβάλλουν στην κάλυψη των θρεπτικών και διατροφικών αναγκών. Συνδυάστε λοιπόν:
Συνδυασμοί τροφών | Παραδείγματα | Αποτέλεσμα Συνδυασμού |
Όσπρια + Δημητριακά | π.χ: φακές + ρύζι ή ρεβίθια + πατάτες ή ψωμί ολικής | Αυτός ο συνδυασμός περιλαμβάνει τα όσπρια ως πηγή πρωτεϊνών χαμηλής βιολογικής αξίας και τα δημητριακά που συμπληρώνουν τα απαραίτητα αμινοξέα για την αντικατάσταση του κρέατος |
Βιταμίνη C + Όσπρια
Β- καροτίνη + Όσπρια |
π.χ: φακές + πράσινη πιπεριά ή φασόλια + ντομάτα)
π.χ: ρεβίθια + καρότο ή φακές + κόκκινη πιπεριά Άλλα παραδείγματα συνδυασμών: λαχανικά + μανιτάρια ή φασολάκια + σπαράγγια |
Ο συνδυασμός τροφών που περιέχουν φυτικό σίδηρο με βιταμίνη C, βοηθά σημαντικά στην απορρόφηση του σιδήρου |
Πηγές Φυλλικού Οξέος | Αβοκάντο, αυγό, φασόλια, σέλινο, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, λαχανάκια Βρυξελλών, λάχανο, κουνουπίδι, μαρούλι, σπανάκι, γογγύλια, καρύδια, πορτοκάλια, σόγια | Αποτελούν σημαντικές πηγές φυλλικού οξέος που συμβάλει στη διατήρηση των επιπέδων της σεροτονίνης στον εγκέφαλο και πρέπει να περιλαμβάνονται καθημερινά στη διατροφή. Οι τροφές αυτές πρέπει να καταναλώνονται κυρίως ακατέργαστες και ωμές καθώς κατά την επεξεργασία των τροφών χάνεται το 50-70% του φυλλικού οξέος. |
Η μακροχρόνια τήρηση μίας υγιεινής φυτικής διατροφής σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο θανάτου. Οι διατροφικές συστάσεις διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο καρκίνου. Συγκεκριμένα, έχουν βρεθεί σημαντικά αποτελέσματα που αφορούν πάσχοντες από καρκίνο του μαστού και του παχέος εντέρου.(7) Ωστόσο, οι διατροφικές οδηγίες έχουν κοινή βάση και συνοψίζονται παρακάτω:
- Καταναλώστε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, ιδίως ίνες δημητριακών, που βελτιώνουν τους δείκτες πρόγνωσης της ασθένειας.(8)
- Εντάξτε στο διαιτολόγιό σας τροφές πλούσιες σε ισοφλαβόνες, που έχουν αντικαρκινικές ιδιότητες, όπως είναι η σόγια. Η επίδραση των ισοφλαβονών στο σώμα μοιάζει με αυτή των οιστρογόνων και αποδεικνύεται ότι η πρόσληψη τέτοιων τροφών σχετίζεται σημαντικά με μειωμένο κίνδυνο υποτροπής και μειωμένη θνησιμότητα. Η επιλογή αυτή, συνιστάται κυρίως σε γυναίκες που πάσχουν από καρκίνο του μαστού, υποβλήθηκαν σε ορμονοθεραπεία, δεν έχουν μπει στην εμμηνόπαυση και έχουν τριπλά αρνητικούς όγκους.(9, 15)
- Προτιμήστε δημητριακά ολικής αλέσεως. Η ποιότητα των καταναλωθέντων δημητριακών παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόγνωση του καρκίνου. Η υψηλή κατανάλωση επεξεργασμένων δημητριακών σχετίζεται με μεγαλύτερη θνησιμότητα και ενοχοποιείται για υποτροπή της νόσου. Η αντικατάσταση επεξεργασμένων δημητριακών με ολικής άλεσης, εμφανίζει μείωση θνησιμότητας και υποτροπής, ενώ σχετίζεται με μεγαλύτερη επιβίωση.(13)
- Προσλαμβάνετε πληθώρα λαχανικών. Μελέτες καταδεικνύουν ότι η υψηλή πρόσληψη λαχανικών συσχετίζεται με χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας. Συγκεκριμένα, προτιμήστε σταυρανθή λαχανικά όπως είναι το μαρούλι και το λάχανο, αλλά και λαχανικά με υψηλή περιεκτικότητα σε β-καροτίνη όπως είναι το καρότο και η κόκκινη πιπεριά. Προτείνουμε μάλιστα, πρόσληψη φρούτων και λαχανικών ημερησίως από 1 έως 5 μερίδες.(10, 13, 14)
- Προσθέστε στη διατροφή σας ξηρούς καρπούς, καθώς η κατανάλωσή τους σχετίζεται με έως και 50% μειωμένο σχετικό κίνδυνο υποτροπής, μετάστασης ή θνησιμότητας. Συνίσταται η κατανάλωση 17g/ εβδομάδα.(11)
- Προσλαμβάνετε επαρκής ποσότητες φυλλικού οξέος, καθώς οι υψηλότερες συγκεντρώσεις στην κυκλοφορία του αίματος αποτρέπουν υποτροπές και μεταστάσεις.(11)
- Αποφύγετε την υψηλή πρόσληψη επεξεργασμένων υδατανθράκων (χυμοί φρούτων, επεξεργασμένα δημητριακά, πατάτες). Φαίνεται ότι η μετα- διαγνωστική πρόσληψη υδατανθράκων, σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας. Υδατάνθρακές που προέρχονται από λαχανικά λειτουργούν ευεργετικά.(7)
Εν κατακλείδι, συμπεραίνουμε ότι η διατροφική μας συμπεριφορά επηρεάζει την υγεία και την ασθένεια. Η γνώση είναι δύναμη και με τις κατάλληλες επιλογές μπορούμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες που λειτουργούν ευεργετικά για το σώμα μας και κατακερματίζουν τη νόσο. Αξιοποιήστε τις φυσικές και βιολογικές πηγές προς όφελος των σωματικών και βιολογικών σας αναγκών.
Γερασίμου Μαρία Μιχαέλα
Μέλος Εργαστηρίου Βασικών Επιστημών Υγείας
Προπτυχιακή Φοιτήτρια τμήματος Νοσηλευτικής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Βιβλιογραφία
- Nutrition Science, Marketing Nutrition, Health Claims, and Public Policy, 2023
- World Health Organization. Cancer. Fact sheet. Reviewed April 2022. https:// www. who. int/ news- room/ fact- sheets/ detail/ cancer. Accessed 15 Jun 2022
- Tollosa DN, Holliday E, Hure A, Tavener M, James EL. A 15-year follow-up study on long-term adherence to health behaviour recommendations in women diagnosed with breast cancer. Breast Cancer Res Treat. 2020;182(3):727–38.
- Tollosa DN, Tavener M, Hure A, James EL. Adherence to multiple health behaviours in cancer survivors: a systematic review and meta-analysis. Journal of cancer survivorship: research and practice. 2019;13(3):327–43.
- Research. WCRFAIfC. Diet, nutrition, physical activity and cancer: a global perspective. Continuous Update Project Expert Report 2018.
- Watling, C.Z., Schmidt, J.A., Dunneram, Y. et al. Risk of cancer in regular and low meat-eaters, fish-eaters, and vegetarians: a prospective analysis of UK Biobank participants. BMC Med 20, 73 (2022). https://doi.org/10.1186/s12916-022-02256-w
- Hardt L, Mahamat-Saleh Y, Aune D, Schlesinger S. Plant-Based Diets and Cancer Prognosis: a Review of Recent Research. Curr Nutr Rep. 2022 Dec;11(4):695-716. doi: 10.1007/s13668-022-00440-1. Epub 2022 Sep 23. PMID: 36138327; PMCID: PMC9750928.
- Jayedi A, Emadi A, Khan TA, Abdolshahi A, Shab-Bidar S. Dietary fiber and survival in women with breast cancer: a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Nutr Cancer. 2021;73(9):1570–1580. This recently published meta-analysis provides evidence for a beneficial association for a high dietary fibre intake and improved survival in breast cancer survivors.
- Qiu S, Jiang C. Soy and isoflavones consumption and breast cancer survival and recurrence: a systematic review and metaanalysis. Eur J Nutr. 2019;58(8):3079–3090. This systematic review and meta-analysis summarised the evidence of soy/ isoflavone intake and breast cancer prognosis Findings indicated a trend t toward better overall survival with higher post-diagnosis soy/isoflavones intake.
- Farvid MS, Holmes MD, Chen WY, Rosner BA, Tamimi RM, Willett WC, et al. Postdiagnostic fruit and vegetable consumption and breast cancer survival: prospective analyses in the nurses’ health studies. Cancer Res. 2020;80(22):5134–5143.
- Wang C, Gu K, Wang F, Cai H, Zheng W, Bao P, Shu XO. Nut consumption in association with overall mortality and recurrence/disease-specific mortality among long-term breast cancer survivors. Int J Cancer. 2022 Feb 15;150(4):572-579. doi: 10.1002/ijc.33824..
- McEligot AJ, Ziogas A, Pfeiffer CM, Fazili Z, Anton-Culver H. The association between circulating total folate and folate vitamers with overall survival after postmenopausal breast cancer diagnosis. Nutr Cancer. 2015;67(3):442–8.
- Brown JC, Zhang S, Niedzwiecki D, Saltz LB, Mayer RJ, Mowat RB, et al. Grain intake and clinical outcome in stage III colon cancer: results from CALGB 89803 (Alliance). JNCI Cancer Spectr. 2018;2(2):pky017.
- Van Blarigan EL, Fuchs CS, Niedzwiecki D, Zhang S, Saltz LB, Mayer RJ, et al. Association of Survival with adherence to the American cancer society nutrition and physical activity guidelines for cancer survivors after colon cancer diagnosis: the CALGB 89803/Alliance Trial. JAMA Oncol. 2018;4(6):783–90.
- Van Blarigan EL, Ou FS, Niedzwiecki D, Zhang S, Fuchs CS, Saltz L, et al. Dietary fat intake after colon cancer diagnosis in relation to cancer recurrence and survival: CALGB 89803 (Alliance). Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2018;27(10):1227–30.
- Lochhead P, Nishihara R, Qian ZR, Mima K, Cao Y, Sukawa Y, et al. Postdiagnostic intake of one-carbon nutrients and alcohol in relation to colorectal cancer survival. Am J Clin Nutr. 2015;102(5):1134–41.