Συντάκτης: k3-editor

Πως αντιμετωπίζονται οι αιματολογικές κακοήθειες στην εγκυμοσύνη

Εξαιρετικά σπάνια είναι η εμφάνιση αιματολογικών κακοηθειών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (0,02%). Σημαντική  είναι η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία καθώς και η υψηλή κλινική υποψία.

Το  ποσοστό αυτό αυξάνεται, όσο αυξάνεται η ηλικία στην οποία οι γυναίκες κυοφορούν. Τα  νεότερα δεδομένα όσον αφορά τη διάγνωση και την αντιμετώπιση των συχνότερων αιματολογικών κακοηθειών στην εγκυμοσύνη  παρουσιάοζυν ο διευθυντής της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Καθηγητής Θάνος Δημόπουλος (Αιματολόγος – Ογκολόγος) και η Ιατρός Αιματολόγος Δέσποινα Φωτίου, η Ιατρός Ογκολόγος Μαρία Καπαρέλου και η Καθηγήτρια Προληπτικής Ιατρικής και Επιδημιολογίας Θεοδώρα Ψαλτοπούλου.

Χημειοθεραπεία

Η συνήθη χορήγηση χημειοθεραπευτικών σχημάτων αλλά και νεότερων παραγόντων εξαρτάται από τη δυνατότητά τους να περνάνε τον πλακούντα, τη δόση χορήγησης αλλά και την εβδομάδα της κύησης. Κίνδυνος υπάρχει για το έμβρυο καθώς η χημειοθεραπεία κατά το πρώτο τρίμηνο αυξάνει τη πιθανότητα αυτόματης αποβολής, εμβρυικού θανάτου και γενετικών δυσμορφιών. Επίσης, ο κίνδυνος τερατογένεσης είναι μεγαλύτερος κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης και μειώνεται σημαντικά κατά τα επόμενα τρίμηνα. Κατά το 1ο τρίμηνο της κύησης συστήνεται και ο τερματισμός της, ενώ κατά κανόνα  είναι πιο ασφαλής η χορήγηση θεραπείας από το δεύτερο τρίμηνο και μετά. Όμως, παραμένει ο κίνδυνος πρόωρου τοκετού και χαμηλότερου σωματικού βάρους/αργοπορημένης ανάπτυξης για το έμβρυο. Υπάρχει και η επιλογή να διατηρηθεί η κύηση ακόμα και κατά το 1ο τρίμηνο και να καθυστερήσουμε την έναρξη χημειοθεραπείας ή να χορηγηθούν κορτικοστεοειδή ως θεραπεία γέφυρας. Η απόφαση σε κάθε περίπτωση είναι εξατομικευμένη με βάση το υποκείμενο αιματολογικό νόσημα, την επιθετικότητά του, το ιατρικό προφίλ της εγκυμονούσας και τις επιθυμίες της.Υπάρχουν κάποιες κατηγορίες φαρμάκων που αντενδείκνυνται καθώς έχουν γνωστή τερατογόνο δράση, ενώ άλλα μπορούν να χορηγηθούν με σχετική ασφάλεια κατά το 2ο και 3ο τρίμηνο της κύησης. Με βάση τη διάγνωση και τα ενδεδειγμένα θεραπευτικά σχήματα χρειάζεται συχνά να γίνουν τροποποιήσεις.

Λέμφωμα Hodgkin

Η πιο συχνή αιματολογική κακοήθεια στην εγκυμοσύνη είναι το λέμφωμα Hodgkin (HL). Η πρόγνωση των γυναικών με HL στην κύηση είναι εξαιρετική και η μακροχρόνια επιβίωση παρόμοια με αυτή των γυναικών με HL εκτός εγκυμοσύνης. Σε κάποιες περιπτώσεις η νόσος είναι πολύ περιορισμένη και μπορούμε έτσι να ξεκινήσουμε τη θεραπεία μετά τον τοκετό ιδιαίτερα αν τεθεί η διάγνωση σε προχωρημένο στάδιο της εγκυμοσύνης. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι απαραίτητη η άμεση έναρξη θεραπείας. Το καθιερωμένο σχήμα ABVD (Δοξορουβικίνη, Μπλεομυκίνη, Βιμπλαστίνη, Ντακαρμπαζίνη) μπορεί να χορηγηθεί με σχετική ασφάλεια από το 2ο τρίμηνο και μετά και να προσαρμοστεί εφόσον είναι απαραίτητο σε ένα πιο εντατικό χημειοθεραπευτικό σχήμα μετά την εγκυμοσύνη.  Η χορήγηση του νεότερου παράγοντας Brentuximab vedotin αντενδείκνυται στην εγκυμοσύνη.

Non–Hodgkin Λέμφωμα

Χρειάζεται να τυποποιηθεί και να σταδιοποιηθεί το νόσημα με ακρίβεια ώστε να γίνει ο σωστός προγραμματισμός όσον αφορά το είδος και το χρονικό σημείο χορήγησης της θεραπείας αλλά και το προγραμματισμό τoν τοκετό. Η πιο συχνός τύπος NHL στην εγκυμοσύνη, στο 56% των περιπτώσεων, είναι το διάχυτο λέμφωμα από μεγάλα Β-κύτταρα (DLBCL), ενώ λέμφωμα από Τ λεμφοκύτταρα διαγιγνώσκεται στο 20% περίπου. Εάν έχουμε ένα NHL χαμηλής κακοήθειας χωρίς συμπτώματα, μια επιλογή είναι να προχωρήσει κανονικά η εγκυμοσύνη και να χορηγηθεί θεραπεία μετά τον τοκετό. Στα λεμφώματα υψηλής κακοήθειας όπως το DLBCL μπορεί να χορηγηθεί συνδυαστική χημειοθεραπεία από το 2ο τρίμηνο. Το σχήμα R-CHOP (ριτουξιμάβης, κυκλοφωσφαμίδης, δοξορουβικίνης, βινκριστίνης και πρεδνιζόνης) μπορεί να χορηγηθεί μετά την 20η εβδομάδα και συνήθως προγραμματίζεται ο τοκετός 2-3 εβδομάδες μετά το τελευταίο σχήμα χημειοθεραπείας.  Η ριτουξιμάβη, ένα μονοκλωνικό αντίσωμα έναντι των Β-λεμφοκυττάρων περνάει τον πλακούντα και μπορεί να προκαλέσει λευκοπενία στο έμβρυο η οποία είναι όμως αναστρέψιμη. Στόχος είναι όλες οι γυναίκες με NHL να γεννήσουν μετά την 34η εβδομάδα.

Χρόνια μυελογενής λευχαιμία

Έχει συχνότητα 1 στις 100.000 εγκυμοσύνες. Μπορεί να τεθεί η διάγνωση σε τυχαίο αιματολογικό έλεγχο ρουτίνας ή να έχει η γυναίκα συμπτώματα όπως αδυναμία, εφιδρώσεις και απώλεια σωματικού βάρους που μπορούν να αποδοθούν και στην ίδια την εγκυμοσύνη.

Η θεραπεία εκλογής σε ασθενείς με ΧΜΛ είναι οι αναστολείς της τυροσινικής κινάσης (TKIs), αλλά η κατηγορία φαρμάκων αντενδείκνυται στην εγκυμοσύνη. Συχνά είναι εφικτό η θεραπεία να αρχίσει παρά μόνο όταν εμφανιστούν συμπτώματα ή οι τιμές των αιμοπεταλίων και των λευκών αιμοσφαιρίων ξεπεράσουν κάποια όρια. Εάν είναι απαραίτητο να δοθεί θεραπεία πριν τον τοκετό μπορούμε να επιλέξουμε λευκαφαίρεση ή ιντερφερόνη ως γέφυρα μέχρι να μπορεί να γίνει έναρξη ΤΚΙ. Σημαντικό είναι να χορηγείται και θρομβοπροφύλαξη.

Μυελοϋπερπλαστικά  νοσήματα

Σε αυτά ανήκουν η αληθής πολυκυτταραιμία (PV) και η ιδιοπαθής θρομβοκυττάρωση (ET). Η ΕΤ είναι το πιο συχνό μυελοϋπερπλαστικό νόσημα σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Εδώ είναι σημαντικό να αξιολογήσουμε εάν πρόκειται για εγκυμοσύνη χαμηλού ή υψηλού κινδύνου. Σε εγκυμοσύνη χαμηλού κινδύνου χορηγείται ασπιρίνη και εάν είναι απαραίτητο θεραπευτική αφαίμαξη για να διατηρείται ο αιματοκρίτης σε ασφαλή επίπεδα. Εάν η εγκυμοσύνη είναι υψηλού κινδύνου χορηγείται θρομβοπροφύλαξη με ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους και θεραπεία που στοχεύει να μειώσει τον αιματοκρίτη, των αριθμό των λευκών και των αιμοπεταλίων. Μια ασφαλής επιλογή είναι η ιντερφερόνη.

Οξεία  λευχαιμία

Εάν έχουμε διάγνωση οξείας μυελογενούς λευχαιμίας στο 1ο τρίμηνο, συστήνεται τερματισμός της κύησης και άμεση έναρξη χημειοθεραπείας. Από το 2ο τρίμηνο μπορεί να χορηγηθεί η συνήθης εντατική εισαγωγική χημειοθεραπεία με κάποιες προσαρμογές στους παράγοντες που θα χορηγηθούν αλλά υπάρχει αυξημένος κίνδυνος καθυστερημένης ανάπτυξης του εμβρύου και ακόμα και εμβρυικού θανάτου. Στην οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία προκύπτουν οι ίδιες προκλήσεις αλλά υπάρχουν και επιπρόσθετα θεραπευτικά ζητήματα καθώς είναι απαραίτητη η χορήγηση χημειοθεραπευτικών που είναι τοξικά για το έμβρυο. Έτσι πριν την 20η εβδομάδα συστήνεται ο τερματισμός της κύησης ενώ μετά την 20η εβδομάδα χορηγείται κλασσική χημειοθεραπεία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και προστίθενται οι νεότεροι αναστολείς τυροσινικής κινάσης μετά τον τοκετό.

Πηγη: https://virus.com.gr/

Ευρωπαϊκό Συνέδριο Παθολογικής Ογκολογίας (ESMO): Τα σημαντικότερα νέα

Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής Μιχάλης Λιόντος (Επίκουρος Καθηγητής), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής), Μαρία Καπαρέλου και Θάνος Δημόπουλος (Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας) συνοψίζουν τα σημαντικότερα δεδομένα του Συνεδρίου.

Στο φετινό συνέδριο, έχει την τιμητική του ο καρκίνος του πνεύμονα. Παρουσιάστηκαν μια σειρά σημαντικών μελετών για την αντιμετώπιση της τοπικής νόσου αλλά και των ασθενών με μεταστατική νόσο που φέρουν συγκεκριμένες μεταλλάξεις. Κατ’ αρχήν για τους ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα και τοπική νόσο που είναι δυνητικά εξαιρέσιμη (στάδια ΙΙ-ΙΙΙΒ) θα ανακοινωθούν τα αποτελέσματα δύο μεγάλων φάσης ΙΙΙ μελετών (ΚΕΥΝΟΤΕ-671 και Checkmate-77T) που εξετάζουν το όφελος της περιεγχειρητικής χορήγησης ανοσοθεραπείας (πεμπρολιζουμάμπης και νιβολουμάμπης αντίστοιχα) μαζί με προεγχειρητική χημειοθεραπεία σε αυτή την ομάδα ασθενών. Και στις δύο μελέτες η προσθήκη της ανοσοθεραπείας στην χημειοθεραπεία αυξάνει σε στατιστικά σημαντικό βαθμό την ανταπόκριση των ασθενών καθώς και τον χρόνο χωρίς υποτροπή της νόσου. Επιπλέον, στην μελέτη της πεμπρολιζουμάμπης διαπιστώθηκε και όφελος στην συνολική επιβίωση ενώ για την νιβολουμάμπη τα δεδομένα δεν είναι ακόμη ώριμα. Τα αποτελέσματα αυτά είναι συνηγορητικά ότι η περιεγχειρητική χορήγηση ανοσοθεραπείας με τη μορφή αντι-PD1 αντισωμάτων (πεμπρολιζουμάμπη ή νιβολουμάμπη) θα αποτελέσει την νέα καθιερωμένη θεραπευτική πρακτική σε αυτό το στάδιο της νόσου.

Τα τελευταία χρόνια για μια σειρά από μεταλλάξεις που προάγουν την καρκινογένεση στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα έχουν αναπτυχθεί στοχεύουσες θεραπείες με ιδιαίτερα σημαντικό όφελος επιβίωσης. Οι θεραπείες αυτές όμως ως τώρα έχουν βρει εφαρμογή μόνο σε ασθενείς με μεταστατική νόσο με την εξαίρεση του EGFR αναστολέα οσιμερτινίμπη που χρησιμοποιείται και ως επικουρική αγωγή σε ασθενείς με EGFR μεταλλάξεις που έχουν υποβληθεί σε ριζική εξαίρεση της νόσου τους. Στο φετινό ESMO όμως θα ανακοινωθεί η μελέτη ALINA, όπου δοκιμάστηκε ο αναστολέας αλεκτινίμπη ως επικουρική αγωγή σε ασθενείς με χειρουργηθέντα μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα (στάδια ΙΒ-ΙΙΙΑ) που έφεραν αναδιατάξεις στο γονίδιο ALK. Η μελέτη κατέδειξε ότι η εκλεκτική αναστολή του ALK υπερέχει σημαντικά της χημειοθεραπείας που ήταν η ως τώρα καθιερωμένη επικουρική αγωγή για αυτούς τους ασθενείς, μειώνοντας τον κίνδυνο υποτροπής της νόσου κατά 75%. Τα δεδομένα αυτά επίσης καταδεικνύουν την ανάγκη για μοριακό χαρακτηρισμό της νόσου ακόμη και των μη μεταστατικών ασθενών

Ιδιαίτερα σημαντικά όμως είναι και τα αποτελέσματα που θα ανακοινωθούν για τους ασθενείς με μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα που

φέρουν οδηγές μεταλλάξεις. Πλέον κατανοούμε ότι η εξαρχής χορήγηση μικρομοριακών αναστολέων που στοχεύουν εκλεκτικά αυτές τις μεταλλάξεις παρέχει μεγαλύτερο όφελος επιβίωσης στους ασθενείς έναντι της χορήγησης χημειοθεραπείας. Ήδη αυτό είχε αποδειχθεί για τους ασθενείς με μεταλλάξεις EGFR και ALK και μετά τις ανακοινώσεις στο φετινό ESMO αυτό αναμένεται να ισχύσει και για τους ασθενείς που φέρουν μεταλλάξεις στο γονίδιο RET και στο εξώνιο 20 του EGFR. Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη LIBRETTO-431 αποδεικνύει ότι ο αναστολέας του RET σελπρεκατινίμπη υπέρεχει του συνδυασμού χημειοθεραπείας και ανοσοθεραπείας ως αρχική αντιμετώπιση της μεταστατικής νόσου των ασθενών που φέρουν αναδιατάξεις του γονίδιου RET. Αντίστοιχα, η μελέτη PAPILLON αποδεικνύει ότι η προσθήκη του αμφιειδικού αντισώματος αμιβαταμάμπη (αντι- EGFR και ΜΕΤ) στη χημειοθεραπεία αποτελεί την καλύτερη θεραπευτική επιλογή για ασθενείς με μεταλλάξεις στο εξώνιο 20 του EGFR.

Αλλαγές όμως αναμένονται μετά από αρκετά χρόνια και στην αρχική αντιμετώπιση των ασθενών με μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα που φέρουν μεταλλάξεις του EGFR. Ο τρίτης γενιάς μικρομοριακός αναστολέας οσιμερετινίμπη αποτελεί ως τώρα την καθιερωμένη αγωγή με σημαντικό όφελος στο χρόνο ως την υποτροπή της νόσου και τη συνολική επιβίωση. Η μελέτη MARIPOSA που θα ανακοινωθεί στην ολομέλεια του συνεδρίου καταδεικνύει ότι ο συνδυασμός της αμιβαταμάμπης (αντι-EGFR και ΜΕΤ αμφι-ειδικό αντίσωμα) και του EGFR αναστολέα λαζερτινίμπης υπερέχει της οσιμερτινίμπης στον χρόνο ως την υποτροπή της νόσου. Ο συνδυασμός βέβαια συνδέεται με μεγαλύτερο ποσοστό ανεπιθύμητων ενεργειών και τα αποτελέσματα ασφαλείας αναμένονται με ενδιαφέρον για να καθορισθεί αν και για ποιους ασθενείς μπορεί να αποτελέσει την νέα καθιερωμένη θεραπευτική επιλογή.

Αναφορικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, εδώ και τριάντα χρόνια, η καθιερωμένη αγωγή της τοπικά προχωρημένης νόσου περιλαμβάνει τη συνδυασμένη ταυτόχρονη χημειοακτινοθεραπεία με τη χρήση σισπλατίνης. Στο φετινό ESMO όμως ανακοινώνονται δύο σημαντικές μελέτες που αναμένεται να αλλάξουν την πρακτική μας. Η πρώτη μελέτη (INTERLACE) δοκίμασε τη χρήση εισαγωγικής χημειοθεραπείας με 6 εβδομαδιαίες εγχύσεις πακλιταξέλης και κραμποπλατίνης πριν από την χημειοακτινοθεραπεία, αποδεικνύοντας σημαντική αύξηση τόσο στον χρόνο ως την υποτροπή της νόσου όσο και στη συνολική επιβίωση. Ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας εμφανίζει ιδιαίτερα υψηλή επίπτωση σε χώρες με χαμηλό βαθμό οικονομικής ανάπτυξης όπου η πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες είναι περιορισμένη. Επομένως, είναι σημαντικό ότι η μελέτη INTERLACE συμπεριέλαβε ασθενείς από τέτοιες χώρες καταδεικνύοντας ότι η εισαγωγική θεραπεία είναι εύκολα εφικτή και μπορεί να προσφέρει σημαντικό όφελος επιβίωσης σε πληθυσμούς που πραγματικά έχουν ανάγκη νέες και απλές θεραπευτικές πρακτικές.

Η δεύτερη μελέτη που αλλάζει τα δεδομένα στον τοπικά προχωρημένο καρκίνο τραχήλου της μήτρας είναι η KEYNOTE-A18 που απέδειξε ότι η προσθήκη του αντι- PD1 αντισώματος πεμπρολιζουμάμπη στη χημειοακτινοθεραπεία και ως ακολούθως θεραπεία συντήρησης αυξάνει σημαντικά το χρόνο ως την υποτροπή της νόσου. Παρότι προηγούμενες μελέτες που εξέταζαν τον ρόλο της ανοσοθεραπείας στον τοπικά προχωρημένο καρκίνο τραχήλου της μήτρας δεν είχαν αποδώσει θετικά αποτελέσματα, η ΚΕΥΝΟΤΕ-Α18 θέτει το συνδυασμό πεμπρολιζουμάμπης και χημειοακτινοθεραπείας ως την προτιμητέα θεραπευτική επιλογή. Θα πρέπει να τονιστεί ότι για τη συγκεκριμένη μελέτη, η Θεραπευτική Κλινική αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα σε παγκόσμιο επίπεδο προσφέροντας τη δυνατότητα σε αρκετές ασθενείς στην Ελλάδα να λάβουν καινοτόμες θεραπείες.

Σημαντικές εξελίξεις θα υπάρξουν όμως και στα νεοπλάσματα του ουροποιογεννητικού συστήματος. Καταρχήν, για τον καρκίνο ουροδόχου κύστης ήταν κοινή πεποίθηση ότι η χημειοθεραπεία με βάση τη σισπλατίνη αποτελεί την καλύτερη αρχική θεραπευτική επιλογή για όσους ασθενείς έχουν μεταστατική νόσο. Μια νέα μελέτη, η EV-302/KEYNOTE-A39 έρχεται να ταράξει τα νερά αποδεικνύοντας ότι σε αυτούς τους ασθενείς ένας συνδυασμός στοχευουσών θεραπειών υπερέχει κατά πολύ της χημειοθεραπείας. Πιο συγκεκριμένα, ο συνδυασμός της ενφορτουμάμπης βεντοϊτίνης (συζευγμένου με χημειοθεραπεία αντισώματος έναντι της Νεκτίνης-4) με τον ανοσοθεραπευτικό παράγοντα πεμπρολιζουμάμπη σχεδόν διπλασίασε την επιβίωση των ασθενών έναντι της χρήσης χημειοθεραπείας. Είναι δεδομένα ότι ο συνδυασμός αυτός θα αποτελέσει μια νέα θεραπευτική επιλογή για τους ασθενείς με μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνο. Παράλληλα όμως θα ανακοινωθεί για τον ίδιο πληθυσμό ασθενών και η μελέτη CheckMate 901 που εξέτασε το όφελος από το συνδυασμό χημειοθεραπείας με βάση την πλατίνα και ανοσοθεραπείας (νιβολουμάμπη). Για πρώτη φορά ένας τέτοιος συνδυασμός αποδεικνύει όφελος επιβίωσης ως αρχική θεραπεία των ασθενών με μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνο. Επομένως, για ένα νεόπλασμα που τα προηγούμενα χρόνια οι θεραπευτικές επιλογές περιορίζονταν στην χημειοθεραπεία, πλέον υπάρχουν εναλλακτικές θεραπευτικές δυνατότητες και παράγοντες όπως αναδυόμενοι βιοδείκτες και το προφίλ ασφαλείας των φαρμάκων θα καθορίσουν τη βέλτιστη αντιμετώπιση των ασθενών.

Τέλος για τον καρκίνο του προστάτη, διάφορες θεραπευτικές επιλογές έχουν αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια για τους ασθενείς με μεταστατική ευνουχοάντοχη νόσο. Μεταξύ αυτών, η θεραπεία με το ραδιοφάρμακο Lu177-PSMA που στοχεύει τα καρκινικά κύτταρα του προστάτη που εκφράζουν ισχυρά την διαμεμβρανική πρωτεΐνη PSMA έχει λάβει ήδη έγκριση για ασθενείς που έχουν λάβει και νεότερα ορμονικά φάρμακα και χημειοθεραπεία. Η μελέτη PSMAfore που θα ανακοινωθεί στο ESMO αποδεικνύει όμως ότι η στόχευση του PSMA έχει θέσει σε πιο πρώιμα στάδια της νόσου. Συγκεκριμένα, σε ασθενείς που είχαν θετική έκφραση PSMA με βάση το διαγνωστικό PSMA PET/CT και είχαν υποτροπιάσει μετά από χρήση νεότερου ορμονικού φαρμάκου, το Lu-PSMA μείωσε κατά 60% την πιθανότητα υποτροπής έναντι της χρήσης εναλλακτικής ορμονικής θεραπείας. Μάλιστα, σε αυτόν τον πληθυσμό των ασθενών, οι ανεπιθύμητες ενέργειες από τη θεραπεία ήταν σε χαμηλό ποσοστό.

Τα μηνύματα λοιπόν που έρχονται από το ευρωπαϊκό συνέδριο ογκολογίας είναι αισιόδοξα. Οι θεραπευτικές δυνατότητες στην Ογκολογία βελτιώνονται διαρκώς με στόχο όχι μόνο της αύξηση της επιβίωσης των ασθενών αλλά και τη διασφάλιση της βέλτιστης δυνατής ποιότητας ζωής.

https://www.uoa.gr/fileadmin/user_upload/PDF-files/anakoinwseis/themata_ygeias/2023/2010_ESMO_preview.pdf

Οδηγίες από την Εταιρεία Κλινικής Ογκολογίας για τις “πρωτοφανείς” ελλείψεις φαρμάκων

Η Αμερικανική Εταιρεία Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) δημοσίευσε κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των ασθενών εν μέσω της τρέχουσας έλλειψης φαρμάκων για τον καρκίνο. Οι οδηγίες δημοσιεύτηκαν στο JCO Oncology Practice.

Οπως αναφέρεται στο άρθρο, οι ελλείψεις αντικαρκινικών φαρμάκων στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν «φθάσει σε πρωτοφανή επίπεδα». Στο πλαίσιο αυτό, η ASCO συγκάλεσε μια συμβουλευτική ομάδα 44 εμπειρογνωμόνων για να συντάξει γενικές αρχές σχετικά με τη διαχείριση της φροντίδας των ογκολογικών ασθενών κατά τη διάρκεια ελλείψεων φαρμάκων για τον καρκίνο.

Οι γενικές συστάσεις είναι οι εξής:

-Μη συνταγογραφείτε παράγοντα με περιορισμένη προσφορά εάν υπάρχει διαθέσιμη εναλλακτική θεραπεία με παρόμοια αποτελεσματικότητα και ασφάλεια.

-Όταν είναι κλινικά αποδεκτό, αυξήστε το διάστημα μεταξύ των κύκλων θεραπείας ή μειώστε τη συνολική δόση θεραπείας του παράγοντα.

–Αποφύγετε τη χρήση ή ελαχιστοποιήστε τη χρήση ενός περιορισμένου παράγοντα σε υποτροπιάζοντες καρκίνους που είναι ανθεκτικοί σε αυτόν τον παράγοντα.

–Ελαχιστοποιήστε τη σπατάλη περιορισμένων παραγόντων βελτιστοποιώντας το μέγεθος του φιαλιδίου, στρογγυλοποιώντας τις δόσεις και χρησιμοποιώντας φιαλίδια πολλαπλών χρήσεων.

–Εάν ένας συγκεκριμένος παράγοντας δεν είναι διαθέσιμος, χρησιμοποιήστε ένα εναλλακτικό σχήμα βασισμένο σε στοιχεία, λαμβάνοντας μια δεύτερη γνώμη εάν είναι απαραίτητο.

–Τα ιδρύματα θα πρέπει να συγκροτήσουν πολυεπιστημονικές επιτροπές για την κοινοποίηση των εσωτερικών πολιτικών σχετικά με τη χρήση ναρκωτικών.

-Οι πάροχοι θα πρέπει να προσφέρουν συμβουλευτικές υπηρεσίες σε ασθενείς που αισθάνονται αγωνία για ελλείψεις φαρμάκων.

-Τα ιδρύματα θα πρέπει να προσφέρουν υπηρεσίες υποστήριξης για κλινικούς γιατρούς που αισθάνονται αγωνία.

Οι κατευθυντήριες γραμμές περιλαμβάνουν επίσης συστάσεις θεραπείας για συγκεκριμένες ασθένειες που σχετίζονται με φάρμακα σε έλλειψη.

Για παράδειγμα, εάν η καρβοπλατίνη δεν είναι διαθέσιμη, αυτοί οι ασθενείς μπορεί να λάβουν δοξορουβικίνη και κυκλοφωσφαμίδη συν πακλιταξέλη, τραστουζουμάμπη και περτουζουμάμπη. Η απλή εξάλειψη της καρβοπλατίνης και η θεραπεία ασθενών με ντοσεταξέλη, τραστουζουμάμπη και περτουζουμάμπη είναι επίσης μια επιλογή, καθώς «τα δεδομένα από τη μεταστατική ρύθμιση προσφέρουν στοιχεία ότι η καρβοπλατίνη δεν προσθέτει σημαντικό όφελος», έγραψαν οι συγγραφείς της κατευθυντήριας γραμμής.

Ωστόσο, για ορισμένους καρκίνους, τα σχήματα χωρίς πλατίνα θεωρούνται κατώτερα και δεν υπάρχουν κατάλληλες εναλλακτικές λύσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η συμβουλευτική ομάδα συνιστά στους ασθενείς να ταξιδέψουν σε περιοχή όπου υπάρχει η κατάλληλη θεραπεία.

Για ασθενείς που έχουν εγγραφεί σε κλινικές δοκιμές, η συμβουλευτική ομάδα προτείνει οι πάροχοι να επικοινωνήσουν με τον επικεφαλής ερευνητή για καθοδήγηση σχετικά με τη διατήρηση της συμμόρφωσης με τα πρωτόκολλα της μελέτης.

«Οι ελλείψεις θα διαρκέσουν μέχρι να ενισχυθεί η φαρμακευτική αλυσίδα εφοδιασμού και να πραγματοποιηθούν επενδύσεις στην ποιοτική παραγωγή γενόσημων ενέσιμων φαρμάκων», έγραψαν οι συγγραφείς.

Πηγές:
https://www.renalandurologynews.com/news/urology/asco-guidance-cancer-drug-shortages/

Πηγή: iatronet.gr

Υποβολή Αίτησης–Δήλωσης για συμμετοχή στις Πανελλαδικές Εξετάσεις των ΓΕΛ ή ΕΠΑΛ έτους 2024.

Όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία, όλοι οι υποψήφιοι που επιθυμούν να συμμετάσχουν στις Πανελλαδικές εξετάσεις έτους 2024 των Γενικών Λυκείων (ΓΕΛ) και των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑΛ), για εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, πρέπει να υποβάλουν στο Λύκειό τους Αίτηση-Δήλωση υποψηφιότητας συμμετοχής στις εξετάσεις αυτές.

Η προθεσμία για φέτος ορίζεται από Τετάρτη 29-11-2023 ως και Παρασκευή 15-12-2023 για όλους τους υποψηφίους που επιθυμούν να συμμετάσχουν στις Πανελλαδικές εξετάσεις των Γενικών Λυκείων (ΓΕΛ) και των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑΛ). Επισημαίνεται ότι η ανωτέρω προθεσμία είναι αποκλειστική και μετά την παρέλευσή της δεν γίνεται δεκτή καμία Αίτηση-Δήλωση.

Ο υποψήφιος (μαθητής ή απόφοιτος) μπορεί να προμηθεύεται την Αίτηση – Δήλωση που αναλογεί στην περίπτωσή του είτε από το διαδίκτυο, είτε από το Λύκειό του. Στη συνέχεια  θα συμπληρώνει την Αίτηση – Δήλωση σύμφωνα με τις οδηγίες που αναγράφονται στο έντυπο και θα προσέρχεται στο Λύκειό του, για την οριστική ηλεκτρονική υποβολή της.

Στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας www.minedu.gov.gr, στο σύνδεσμο ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ, αναρτώνται τα κατά περίπτωση υποδείγματα της Αίτησης-Δήλωσης και οι σχετικές εγκύκλιοι που περιγράφουν πλήρως τη διαδικασία και τα αναλυτικά δικαιολογητικά για κάθε κατηγορία υποψηφίου (ΓΕΛ ή ΕΠΑΛ, μαθητής ή απόφοιτος). Επίσης, αποστέλλονται ήδη στα Λύκεια οι σχετικές εγκύκλιοι με τα αντίστοιχα υποδείγματα της Αίτησης-Δήλωσης.

Για τους υποψηφίους με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή ειδικές μαθησιακές δυσκολίες που εξετάζονται προφορικά ή γραπτά κατά περίπτωση εκδίδεται  εγκύκλιος σχετικά με τα δικαιολογητικά που θα πρέπει να υποβληθούν.

Στην ίδια προθεσμία (από Τετάρτη 29-11-2023 ως και Παρασκευή 15-12-2023.), οι υποψήφιοι που τυχόν ενδιαφέρονται για τα 5 Μουσικά Τμήματα με την ειδική διαδικασία εισαγωγής (δηλαδή τα Τμήματα Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, του ΑΠΘ, του Ιονίου Πανεπιστημίου, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων καθώς και το Τμήμα Μουσικής Επιστήµης και Τέχνης του Πανεπιστηµίου Μακεδονίας), εκτός από την Αίτηση-Δήλωση για τις πανελλαδικές εξετάσεις, υποβάλλουν και σχετική Αίτηση-Υπεύθυνη Δήλωση για τα 5 Μουσικά Τμήματα.

Με την ευκαιρία ενημερώνουμε τους υποψηφίους:

1. Όσοι υποψήφιοι ενδιαφέρονται για  τις Στρατιωτικές Σχολές, τις Αστυνομικές Σχολές, τις Σχολές της Πυροσβεστικής Ακαδημίας, τις Σχολές του Λιμενικού Σώματος και τις Σχολές της Ακαδημίας του Εμπορικού Ναυτικού πρέπει επιπλέον να υποβάλουν αίτηση απευθείας στο Στρατό, στην Αστυνομία, στην Πυροσβεστική, στο Λιμενικό ή στο Εμπορικό Ναυτικό σε χρονικό διάστημα που θα ορίζεται στις προκηρύξεις που θα εκδώσουν τα αρμόδια Υπουργεία και να κριθούν ικανοί στις προκαταρκτικές εξετάσεις, οι οποίες προγραμματίζονται για το διάστημα Μαρτίου-Απριλίου 2024. Οι παραπάνω προκηρύξεις θα διατίθενται από τα Στρατολογικά Γραφεία, τα Αστυνομικά Τμήματα, την Πυροσβεστική και το Λιμενικό αντίστοιχα σε χρόνο που θα καθοριστεί από τα συναρμόδια Υπουργεία.

2. Όσοι υποψήφιοι ενδιαφέρονται για τα ΤΕΦΑΑ και θα συμμετάσχουν φέτος στις πανελλαδικές εξετάσεις, πρέπει υποχρεωτικά να δηλώσουν την επιθυμία τους για τα ΤΕΦΑΑ, ώστε να συμμετάσχουν και στις πρακτικές δοκιμασίες (υγειονομική εξέταση και αγωνίσματα).

3. Υποψήφιοι για το 10%  των θέσεων (χωρίς νέα εξέταση)  μπορούν  να είναι μόνο όσοι εξετάστηκαν πανελλαδικά το 2022 ή το 2023 (με τα ημερήσια ΓΕΛ ή με τα ημερήσια ΕΠΑΛ). Όσοι επιθυμούν να είναι υποψήφιοι για το 10% των θέσεων, δεν θα υποβάλουν τώρα την Αίτηση-Δήλωση, αλλά απευθείας μηχανογραφικό δελτίο. Αν τυχόν επιθυμούν  εισαγωγή σε Στρατό, Αστυνομία, Πυροσβεστική, Λιμενικό,  ΑΕΝ, υποβάλλουν σχετική αίτηση στο αρμόδιο Υπουργείο και συμμετέχουν στις προκαταρκτικές εξετάσεις (Μάρτιος-Απρίλιος 2024).

Οι υποψήφιοι για το 10% με τελευταία εξέταση το 2022, θα διεκδικήσουν την εισαγωγή τους με την προϋπόθεση της ΕΒΕ, όπως αυτή διαμορφώθηκε στις πανελλαδικές εξετάσεις του 2022. Οι υποψήφιοι για το 10% με τελευταία εξέταση το 2023, θα διεκδικήσουν την εισαγωγή τους με την προϋπόθεση της ΕΒΕ, όπως αυτή διαμορφώθηκε στις πανελλαδικές εξετάσεις του 2023.

4. Όσοι από τους υποψηφίους εμπίπτουν στην ειδική κατηγορία των υποψηφίων-πασχόντων από σοβαρές παθήσεις (για εισαγωγή στο 5% των θέσεων εισακτέων χωρίς εξετάσεις), πρέπει να απευθυνθούν  σε κάποια από τις αρμόδιες επταμελείς επιτροπές των νοσοκομείων, για να αποκτήσουν πιστοποιητικό της πάθησής τους. Αυτοί οι υποψήφιοι, εφόσον δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν στις πανελλαδικές εξετάσεις, δεν υποβάλλουν τώρα την Αίτηση-Δήλωση, αλλά θα καταθέσουν μηχανογραφικό σε ημερομηνίες που θα ανακοινωθούν αργότερα.

5.  Για την εγκύκλιο της Αίτησης-Δήλωσης για τις πανελλαδικές των ΓΕΛ, πατήστε ΕΔΩ.

Για την εγκύκλιο της Αίτησης-Δήλωσης για τις πανελλαδικές των ΕΠΑΛ, πατήστε ΕΔΩ.

Για την εγκύκλιο εξέτασης υποψηφίων με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή ειδικές  μαθησιακές δυσκολίες, πατήστε ΕΔΩ.

Δείτε περισσότερα για την εισαγωγή στην 3βάθμια εκπαίδευση υποψηφίων που ανήκουν στην κατηγορία ατόμων που πάσχουν από σοβαρές παθήσεις στην ενότητα “Απαλλαγές-Παροχές” καθώς και εδώ: https://www.minedu.gov.gr/news/57171-29-11-23-ypovoli-aitisis-dilosis-gia-symmetoxi-stis-panelladikes-eksetaseis-ton-gel-i-epal-etous-2024

Σπάνια η συμμετοχή των ασθενών σε έρευνες και μελέτες

Κάθε χρόνο διεξάγονται παγκοσμίως περίπου 20.000 κλινικές μελέτες με περίπου δύο εκατομμύρια συμμετέχοντες. Ωστόσο, οι ενδιαφερόμενοι ασθενείς εμπλέκονται πολύ λίγο στο σχεδιασμό και την αξιολόγηση των μελετών. Αυτό αποκαλύφθηκε τώρα από μια ευρωπαϊκή μελέτη στον τομέα της ρευματολογίας. Συνολικά, μόνο το 20% των μελετών συμπεριέλαβε σε σημαντικό βαθμό ασθενείς.

“Συμμετοχή και συμπερίληψη των ασθενών ως ερευνητικών εταίρων σε ρευματολογικές μελέτες: μια βιβλιογραφική ανασκόπηση το 2023” είναι ο τίτλος της μελέτης ευρωπαϊκής ομάδας συγγραφέων, η οποία δημοσιεύθηκε τώρα στο “RMD Open”, ένα επιστημονικό διαδικτυακό μέσο για τον τομέα της ρευματολογικής έρευνας και άλλων μυοσκελετικών παθήσεων.

“Η συμμετοχή των ασθενών-εταίρων σε ερευνητικά προγράμματα αναγνωρίζεται και συνιστάται ολοένα και περισσότερο στη ρευματολογία”, γράφουν οι επιστήμονες. Το 2020, ωστόσο, αυτό καταγράφηκε μόνο στο 2% των ελεγχομένων με εικονικό φάρμακο μελετών, με τυχαιοποιημένη κατανομή των ατόμων στις ομάδες μελέτης (τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο).

Ιδιαίτερα στην περίπτωση των ρευματικών παθήσεων, η συμμετοχή των ασθενών πέρα από τη λειτουργία μόνο των υποκειμένων δοκιμής – θα ήταν εξαιρετικά σημαντική.

Τα περισσότερα ρευματικά νοσήματα -από τη ρευματοειδή αρθρίτιδα (ρευματοειδής αρθρίτιδα, χρόνια πολυαρθρίτιδα) έως τις πιθανές ρευματικές επιπλοκές της σοβαρής ψωρίασης (ψωριασική αρθρίτιδα) – έχουν συχνά σύνθετες επιπτώσεις με πόνο και διάφορες άλλες διαταραχές της λειτουργίας και της ποιότητας ζωής.

Ο επηρεασμός του σχεδιασμού, της υλοποίησης και της αξιολόγησης των κλινικών δοκιμών με τη δοκιμή νέων ή βελτιωμένων στρατηγικών θεραπείας θα μπορούσε επομένως να αυξήσει τόσο την ποιότητα όσο και τη σημασία αυτών των επιστημονικών μελετών.

Ως εκ τούτου, οι επιστήμονες εξέτασαν 80 πολύ πρόσφατες επιστημονικές μελέτες στη ρευματολογία: 40 ήταν οι λεγόμενες μεταφραστικές μελέτες με πρώιμες ερευνητικές προσεγγίσεις για την εφαρμογή των επιστημονικών ευρημάτων στην κλινική πρακτική και 40 μεγαλύτερης κλίμακας ελεγχόμενες κλινικές μελέτες για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, την ψωριασική αρθρίτιδα, τον ερυθηματώδη λύκο και την αρθρίτιδα των αρθρώσεων των γονάτων.

Το αποτέλεσμα δείχνει ότι: Στις πρώιμες μεταφραστικές μελέτες δεν υπήρχε καθόλου ρυθμιζόμενη συμμετοχή ασθενών, ενώ στις ελεγχόμενες μελέτες αυτό συνέβη σε οκτώ (20%).

Τα τρία τέταρτα αυτών των μελετών με συμμετοχή ασθενών δεν χρηματοδοτήθηκαν από τη φαρμακοβιομηχανία.

Σε έξι από τις οκτώ επιστημονικές μελέτες με επίσημη συμμετοχή των ασθενών, αυτή αφορούσε τον σχεδιασμό της μελέτης ή την επιλογή του τύπου της παρέμβασης που διερευνήθηκε, και σε δύο την αξιολόγηση ή την ερμηνεία των αποτελεσμάτων.

Ο λόγος για τον οποίο οι γιατροί στους ρευματισμούς θα πρέπει να αναλύουν ή να ερμηνεύουν μόνοι τους τα αποτελέσματα των μελετών παραμένει κάπως ασαφής.

Παρόλο που γίνονται προσπάθειες παγκοσμίως για τη μεγαλύτερη συμμετοχή των ασθενών στην επιστημονική έρευνα, στη ρευματολογία σαφώς υποεκπροσωπούνται, τουλάχιστον σύμφωνα με τους επιστήμονες της περίληψης της μελέτης. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις τρέχουσες συστάσεις.

Οι κλινικές μελέτες γίνονται για να βρεθούν τρόποι και μέσα που αφορούν τόσο τη βελτίωση και την κατάσταση της υγείας όσο και της ποιότητας ζωής των ασθενών.

Ωστόσο, οι ασθενείς γνωρίζουν καλύτερα την ποιότητα ζωής τους και την αντιλαμβανόμενη αξία των νέων θεραπειών.

Τέλος, τα “δεδομένα του πραγματικού κόσμου”, δηλαδή οι πληροφορίες από την πράξη, αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για τη σύγχρονη ιατρική.

Πηγές:
RMD Open

Πηγή: iatronet.gr

Κάπα3 – Κοινωνικό Μήνυμα για Ενημέρωση και Ευαισθητοποίηση του πληθυσμού για τον Καρκίνο

Το Κοινωνικό Μήνυμα του Κέντρου Καθοδήγησης Καρκινοπαθών, Κάπα3 για Ενημέρωση και Ευαισθητοποίηση του πληθυσμού για τον Καρκίνο έγινε Viral! Ένα δυνατό μήνυμα που «μαγνητίζει» καθημερινά χιλιάδες πολίτες στα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το Κέντρο Καθοδήγησης Καρκινοπαθών, Κάπα3 συνεχίζοντας την επιτυχημένη προσπάθεια για ευαισθητοποίηση του πληθυσμού σχετικά με την έννοια της Κοινωνικής Υποστήριξης και την επίδραση της στη διαχείριση των χρόνιων νόσων, δημιούργησε ένα τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό σποτ, όπου τονίζει την αναγκαιότητα, αυτή να είναι κατάλληλη και επαρκής, να παρέχεται εγκαίρως από τα κατάλληλα άτομα, σε μια εποχή που η παγκοσμιοποίηση και οι έντονες αλλαγές στον τρόπο ζωής των ανθρώπων αποτελούν στην διαχείριση του καρκίνου ίσως την κυριότερη πρόκληση για τους επαγγελματίες υγείας και την κοινότητα.

Το Spot με τίτλο «Σκέψου μια λέξη που αρχίζει από Κ» ευαισθητοποιεί και μαγνητίζει καθημερινά το ενδιαφέρον και την αποδοχή χιλιάδων πολιτών, η οποία συνεχώς πολλαπλασιάζεται. Μάλιστα το πολυσήμαντο αυτό κοινωνικό μήνυμα αναρτήθηκε στο διαδίκτυο στο πλαίσιο μιας “καμπάνιας” που δημιούργησε το Κάπα3 με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού. Ήδη το κοινωνικό μήνυμα έχει ξεπεράσει τις 100.000 και πλέον θεάσεις, ενισχύοντας τον σκοπό του Κέντρου που δεν είναι άλλος από την κοινωνική υποστήριξη αλλά και την καθοδήγηση των ογκολογικών ασθενών στο δύσβατο μονοπάτι της ασθένειας .

Πρόκειται για ένα δυνατό μήνυμα επίκλησης στην κοινωνική ευθύνη ενεργούς συμμετοχής όλων μας σε έναν διαρκή αγώνα υποστήριξης των υπηρεσιών υγείας για να μπορέσουμε επιτέλους να πετύχουμε βελτίωση της ποιότητας ζωής των καρκινοπαθών, προαγωγή των αρχών πρόληψης και ενεργούς συμμετοχής του πληθυσμού στη διαχείριση της υγείας τους, μείωση του ανθρώπινου και οικονομικού κόστους στην υγεία, ανάδειξη της κοινωνίας των πολιτών ως παράγοντα θετικό για την υλοποίηση δράσεων κοινής ωφέλειας.

Απαραίτητη προϋπόθεση για όλα αυτά, είναι η διαμόρφωση ενός ισχυρού, υποστηρικτικού κοινωνικού, θεσμικού και νομικού πλαισίου πρόληψης και διαχείρισης του θεμελιώδους δικαιώματος των ασθενών για μια ζωή με ποιότητα απαλλαγμένη από τα στερεότυπα και τις διακρίσεις.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το σποτ που υλοποιήθηκε με γνώμονα τη διασφάλιση, προαγωγή και ενίσχυση της Δημόσιας Υγείας και της Κοινωνικής Υποστήριξης εγκρίθηκε από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (Ε.Σ.Ρ.) και στο πλαίσιο αυτό έλαβε σχετική έγκριση με την απόφαση 207-09.11.2023, από την Ειδική Τριμελή Επιτροπή Εγκρίσεως Κοινωνικών Μηνυμάτων του ΕΣΡ για προβολή του.

Συγκεκριμένα ενέκρινε «τη δωρεάν μετάδοση ενός τηλεοπτικού και ενός ραδιοφωνικού μηνύματος από τους τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς της χώρας για το χρονικό διάστημα από 01-12-2023 έως και την 31-12-2023».

Το Spot με το κοινωνικό μήνυμα δημιουργήθηκε με την αμέριστη υποστήριξη φίλων, συνεργατών, εθελοντών και μελών του Κάπα3 κάτω από την καθοδήγηση της Α3 για να προβάλλεται στις δράσεις του Οργανισμού σε όλη την ελληνική επικράτεια αλλά και στο διαδίκτυο.

Σας το αποστέλλουμε ηλεκτρονικά προκειμένου να το διαθέσετε στα τοπικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, δίνοντας το μήνυμα ότι «Δεν αρχίζει μόνο ο Καρκίνος από Κ αλλά και όλα αυτά που μπορούν να τον νικήσουν» πρωτοστατώντας με την σειρά σας στην ενημέρωση του κοινού.

Ο ορισμός της κοινωνικής υποστήριξης, όπως αποδίδεται ευρύτερα από τον Mattson (2011) βασιζόμενος στους ορισμούς άλλων ερευνητών (Albrecht & Adelman 1987, Gottleb 2000) αποδίδει την κοινωνική υποστήριξη ως «μια συναλλακτική, επικοινωνιακή διεργασία που περιλαμβάνει την λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία, με στόχο τη βελτίωση της αίσθησης του ατόμου αναφορικά με την ικανότητα διαχείρισης του προβλήματός του, της αυτοεκτίμησης καθώς και της αίσθησης του ανήκειν».

Σας ευχαριστούμε θερμά για την θετική σας ανταπόκριση

Με εκτίμηση,

Μπίστα Ευαγγελή
Υπεύθυνη Ανάπτυξης και Λειτουργίας, Κάπα3

Phd(c),Mba,MSC,BSC
mob:6974102934

Κοινωνικό Μήνυμα – Κάπα3 .docx

ΑΠΟΦΑΣΗ 207 2023 (1)

Σημαντική βελτίωση της επιβίωσης στον καρκίνο των ωοθηκών

Περίπου το 1.1 % των γυναικών θα διαγνωσθούν με καρκίνο των ωοθηκών κάποια στιγμή στη ζωή τους. Ευτυχώς, τόσο η επίπτωση όσο και η θνητότητα παρουσιάζουν μειωτικές τάσεις, κατά τα τελευταία έτη (κατά 3.2% και 2.8% κάθε έτος αντίστοιχα).

Πιο συγκεκριμένα, η επιβίωση έχει επιμηκυνθεί αρκετά, τα τελευταία έτη, αφού η 5ετής επιβίωση που άγγιζε μόλις το 35% των ασθενών την προηγούμενη δεκαετία, πλέον αφορά πάνω το από 50%.

Νεότερα δεδομένα για την αντιμετώπιση του Καρκίνου των Ωοθηκών

Τα νεότερα δεδομένα για την αντιμετώπιση αυτής της νεοπλασίας παρουσιάζουν οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Αγγελική Ανδρικοπούλου, Μαρία Καπαρέλου, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Επιδημιολογίας  και Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας).

Η βελτίωση της επιβίωσης στον καρκίνο των ωοθηκών είναι αποτέλεσμα των σύγχρονων τεχνικών χειρουργικής αντιμετώπισης και των νέων θεραπειών.

Όσον αφορά τη χειρουργική αντιμετώπιση, αυτή ενδείκνυται ως αρχική αντιμετώπιση όταν από τον προεγχειρητικό έλεγχο ο εξειδικευμένος γυναικολόγος-ογκολόγος-χειρουργός θεωρεί ότι μπορεί να εξαιρεθεί σχεδόν όλη η νόσος.
Σε περιπτώσεις προχωρημένης νόσου, που δεν είναι πλήρως εξαιρέσιμη από την αρχή, είναι δυνατή η χορήγηση εισαγωγικής χημειοθεραπείας με βάση την πλατίνα και η χειρουργική αντιμετώπιση σε δεύτερο χρόνο (μελέτες CHORUS trial, EORTC 55971).
Ωστόσο, πλέον έχουμε στη διάθεσή μας και ένα επιπλέον όπλο, αυτό του χειρουργείου με ταυτόχρονα ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία (HIPEC).

Η HIPEC είναι ο πλήρης καθαρισμός της κοιλιάς μετά το χειρουργείο με τη χορήγηση χημειοθεραπείας σε υψηλή θερμοκρασία που στοχεύει στην εξάλειψη των εναπομεινάντων καρκινικών εντοπίσεων που δεν είναι ορατές για να εξαιρεθούν. Αρχικά αφαιρούνται χειρουργικά όλες οι περιτοναϊκές εμφυτεύσεις της νόσου, οι καρκινικές εντοπίσεις δηλαδή που βρίσκονται προσκολλημένες στη μεμβράνη που επενδύει την εσωτερική επιφάνεια της κοιλιάς, το περιτόναιο. Εν συνεχεία, με την μέθοδο HIPEC γίνεται διεγχειρητικά χορήγηση χημειοθεραπευτικών φαρμάκων σε υψηλές θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν όσα καρκινικά κύτταρα έχουν εμφυτευτεί στην περιτοναϊκή κοιλότητα. Μελέτες, όπως η GOG-172 trial και η OVIHIPEC-1, έχουν δείξει όφελος από την προσθήκη της HIPEC τόσο ως προς τη συνολική επιβίωση όσο και ως προς το διάστημα μέχρι την υποτροπή. Το όφελος από την HIPEC είναι το μέγιστο στις περιπτώσεις που έχει επιτευχθεί προηγουμένως πλήρης εξαίρεση της νόσου χειρουργικά.

Και στη συστηματική θεραπεία, τα δεδομένα έχουν αλλάξει σημαντικά τα τελευταία έτη. Πλέον σε ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο ωοθηκών πρέπει να γίνεται έλεγχος για μεταλλάξεις στα BRCA γονίδια αλλά και για έλλειψη στο σύστημα επιδιόρθωσης βλαβών του DΝA, τον ομόλογο ανασυνδυασμό (homologous recombination, HR).
Αν και μέχρι πρότινος ήταν γνωστή η αναγκαιότητα του γονιδιακού ελέγχου για κληρονομικές μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1/2 που αφορούν περίπου το 15% των ασθενών, πλέον γνωρίζουμε πως είναι απαραίτητος και ο έλεγχος για ανεπάρκεια του ομόλογου ανασυνδυασμού (HRD – Homologous Recombination Deficiency).

Σε περίπτωση δυσλειτουργίας του μηχανισμού αυτού, όπως μπορεί να συμβεί σε μεταλλάξεις στα BRCA γονίδια, αυξάνεται η αστάθεια του γονιδιώματος και υπάρχει προδιάθεση για καρκινογένεση. Μία στις 2 γυναίκες με καρκίνο ωοθηκών (48%) παρουσιάζουν ανεπάρκεια του ομόλογου ανασυνδυασμού ενώ μία στις 4 γυναίκες θα φέρει μετάλλαξη BRCA1/2 είτε κληρονομική (germline) είτε επίκτητη στον όγκο (somatic). Έχει φανεί από μελέτες, όπως η PAOLA-1 και η PRIMA, πως ασθενείς με καρκίνο ωοθηκών που παρουσιάζουν ανεπάρκεια του ομόλογου ανασυνδυασμού ωφελούνται περισσότερο από τα νέα φάρμακα, τους PARP αναστολείς, οι οποίοι έχουν αλλάξει πλέον τη θεραπευτική αντιμετώπιση του νοσήματος.

Συνεπώς, είναι επιβεβλημένος πλέον o έλεγχος και για ανεπάρκεια του ομόλογου ανασυνδυασμού (HRD) μέσω εγκεκριμένων γονιδιακών εξετάσεων. Σε ασθενείς με θετικό αποτέλεσμα, η θεραπεία με PARP αναστολείς επιμηκύνει και το διάστημα μέχρι την υποτροπή και τη συνολική επιβίωση. Σχεδόν οι μισές ασθενείς (46%) που έλαβαν PARP αναστολείς μετά τη χημειοθεραπεία με πλατίνα δεν έχουν υποτροπιάσει στα πέντε έτη έναντι μόλις του 20% των ασθενών που δεν έλαβαν τη θεραπεία. Αλλά και η πενταετής επιβίωση ήταν 65% σε ασθενείς με ανεπάρκεια του ομόλογου ανασυνδυασμού που έλαβαν θεραπεία με PARP αναστολείς σύμφωνα με τη μελέτη PAOLA-1 – κάτι που είναι πολύ εντυπωσιακό εάν αναλογιστούμε ότι τις προηγούμενες δεκαετίες το αντίστοιχο ποσοστό ήταν κάτω από 50%.

Συμπερασματικά, ο καρκίνος των ωοθηκών πρέπει να αντιμετωπίζεται χειρουργικά και θεραπευτικά σε εξειδικευμένα γυναικολογικά δέντρα με εμπειρία ώστε να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα. 

Πηγή: dailypharmanews.gr

Πώς μπορεί η ρύπανση του αέρα να σχετίζεται με την εμφάνιση καρκίνου του μαστού – Στοιχεία νέας μελέτης

Ερευνητές από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ (Εθνικό Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Επιστημών Υγείας – NIEHS – και Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου – NCI) διαπίστωσαν ότι η διαβίωση σε μια περιοχή με υψηλά επίπεδα ρύπανσης του αέρα από σωματίδια σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού.
 

Σε πρόσφατη μελέτη της Dr. Alexandra White και των συνεργατών της -η οποία είναι μια από τις μεγαλύτερες μελέτες σε αυτό τον τομέα μέχρι σήμερα και δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Journal of the National Cancer Institute– εξετάζεται η σχέση μεταξύ της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, και ειδικότερα των αιωρούμενων σωματιδίων, και της συχνότητας εμφάνισης του καρκίνου του μαστού.

Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Προληπτικής Ιατρικής και Επιδημιολογίας), Γιάννης Ντάνασης και Θάνος Δημόπουλος (Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) συνοψίζουν τα ευρήματα της παραπάνω μελέτης.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η μεγαλύτερη αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού ήταν μεταξύ των γυναικών που κατά μέσο όρο είχαν υψηλότερα επίπεδα μικροσωματιδίων (particulate matter – PM2.5) κοντά στο σπίτι τους, σε σύγκριση με εκείνες που ζούσαν σε περιοχές με χαμηλότερα επίπεδα PM2.5. Η σωματιδιακή ύλη είναι ένα μίγμα στερεών σωματιδίων και υγρών σταγονιδίων που βρίσκονται στον αέρα. Προέρχεται από πολλές πηγές, όπως:

 

  • η εξάτμιση των μηχανοκίνητων οχημάτων
  • οι διεργασίες καύσης (π.χ., πετρέλαιο, άνθρακας) 
  • η καύση ξύλου/βλάστησης και 
  • οι βιομηχανικές εκπομπές. 

Η ρύπανση από τα σωματίδια που μετρήθηκε σε αυτήν τη μελέτη ήταν 2.5 microns σε διάμετρο ή μικρότερη (PM2.5), που σημαίνει ότι τα σωματίδια είναι αρκετά μικρά και μπορούν να εισπνευστούν βαθιά στους πνεύμονες.

Σύμφωνα με την επικεφαλής της συγγραφικής ομάδας, Dr. Alexandra White, παρατηρήθηκε μια αύξηση της τάξης του 8% στην επίπτωση του καρκίνου του μαστού στις περιοχές με υψηλότερη έκθεση σε PM2.5. Αν και πρόκειται για μια σχετικά μέτρια αύξηση του κινδύνου, τα ευρήματα αυτά είναι σημαντικά, δεδομένου ότι η ρύπανση του αέρα είναι πανταχού παρούσα και μας επηρεάζει όλους.

Στοιχεία της Μελέτης

Η συγκεκριμένη μελέτη διεξήχθη χρησιμοποιώντας πληροφορίες από τη Μελέτη Διατροφής και Υγείας NIH-AARP, στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 500.000 άνδρες και γυναίκες μεταξύ 1995-1996 σε έξι πολιτείες (Καλιφόρνια, Φλόριντα, Πενσυλβάνια, Νιου Τζέρσεϊ, Βόρεια Καρολίνα και Λουιζιάνα) και σε δύο μητροπολιτικές περιοχές (Ατλάντα και Ντιτρόιτ) των ΗΠΑ. Οι γυναίκες ήταν κατά μέσο όρο περίπου 62 ετών και παρακολουθήθηκαν για περίπου 20 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων εντοπίστηκαν 15.870 περιπτώσεις καρκίνου του μαστού.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, μπορεί να χρειαστούν πολλά χρόνια για να αναπτυχθεί ο καρκίνος του μαστού και, στο παρελθόν, τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης έτειναν να είναι υψηλότερα. Αυτό το γεγονός που μπορεί να καταστήσει τα προηγούμενα επίπεδα έκθεσης ιδιαίτερα σημαντικά σχετικά με την ανάπτυξη του καρκίνου. Σε αντίθεση με προηγούμενες μελέτες στη βιβλιογραφία, η συγκεκριμένη μελέτη αξιολόγησε αναδρομικά και τα επίπεδα έκθεσης σε ατμοσφαιρική ρύπανση κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 10-15 ετών πριν από την ένταξη των συμμετεχόντων στη μελέτη και την έναρξη της παρακολούθησής τους.

Επιπλέον, οι ερευνητές προχώρησαν σε υπο-αναλύσεις των δεδομένων και βρήκαν ότι τα μικροσωματίδια PM2.5 σχετίζονταν με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού με θετικούς οιστρογονικούς υποδοχείς (ER+), και όχι με όγκους με αρνητικούς οιστρογονικούς υποδοχείς. Αυτό υποδεικνύει ότι τα μικροσωματίδια μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξη του καρκίνου του μαστού μέσω μιας υποκείμενης βιολογικής οδού ενδοκρινικής διαταραχής.

Διεθνής αναγνώριση για την αιματολογική-ογκολογική μονάδα της θεραπευτικής κλινικής ΕΚΠΑ

Κάθε ερευνητής που επιλέχθηκε έχει συγγράψει πολλαπλές εργασίες με υψηλό αριθμό βιβλιογραφικών αναφορών, οι οποίες κατατάσσονται στο κορυφαίο 1% των εργασιών του επιστημονικού τους πεδίου και έχουν έτος δημοσίευσής τους στο Web of Science την τελευταία δεκαετία. Ωστόσο, ο αριθμός των βιβλιογραφικών αναφορών δεν είναι ο μοναδικός δείκτης επιλογής. Οι εργασίες αυτές αξιολογήθηκαν από εμπειρογνώμονες του ISI για την επιρροή που είχαν και τις αλλαγές που επέφεραν στο αντίστοιχο επιστημονικό πεδίο.

Από τον παγκόσμιο πληθυσμό επιστημόνων, οι ερευνητές με υψηλό δείκτη βιβλιογραφικών αναφορών είναι 1 στους 1.000, σύμφωνα με την ανακοίνωση του Οργανισμού.

Στη σχετική λίστα που περιλαμβάνει 6.849 ερευνητές από όλα τα πεδία της επιστήμης παγκοσμίως, περιλαμβάνονται και 13 Έλληνες, οι πέντε στον τομέα της Κλινικής Ιατρικής. Όλοι υπηρετούν στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και οι δυο από αυτούς (Μελέτιος Αθανάσιος Δημόπουλος και Ευάγγελος Τέρπος) είναι Καθηγητές στη Θεραπευτική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ στο νοσοκομείο Αλεξάνδρα.

Ο Μελέτιος Αθανάσιος Δημόπουλος, Καθηγητής Θεραπευτικής – Αιματολογίας και Ογκολογίας είναι ο διευθυντής της Θεραπευτικής Κλινικής και ο Καθηγητής Αιματολογίας Ευάγγελος Τέρπος είναι ο Επιστημονικός Υπεύθυνος της Μονάδας Αυτόλογης Μεταμόσχευσης Αρχέγονων Αιμοποιητικών Κυττάρων της Θεραπευτικής Κλινικής. Και οι δύο υπηρετούν στην Αιματολογική/Ογκολογική Μονάδα της Κλινικής που ασχολείται με αιματολογικά νεοπλάσματα, όπως το πολλαπλούν μυέλωμα και άλλες πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες (αμυλοείδωση, μακροσφαιριναιμία Waldenstrom),  λεμφώματα, μυελοϋπερπλαστικά και μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα. Επίσης, στην Μονάδα αυτή υπάρχει ιδιαίτερη επικέντρωση σε νεοπλάσματα του γυναικολογικού συστήματος (τράχηλος, ενδομήτριο, ωοθήκες), σε νεοπλάσματα του μαστού, σε νεοπλάσματα του ουροποιογεννητικού συστήματος (νεφρός, ουροδόχος κύστη, όρχις), σε νεοπλάσματα του γαστρεντερικού συστήματος καθώς και σε νεοπλάσματα των πνευμόνων. Πολλαπλές πρωτοποριακές κλινικές μελέτες προσφέρονται σε εκατοντάδες ασθενείς που πάσχουν από τις παραπάνω ασθένειες.

Ο David Pendlebury, επικεφαλής Ανάλυσης Έρευνας στο ΙSI ανέφερε κατά τη δημοσίευση του σχετικού καταλόγου: «Καθώς η ανάγκη για δεδομένα υψηλής ποιότητας από αυστηρά επιλεγμένες πηγές γίνεται όλο και πιο σημαντική, προσαρμοστήκαμε και ανταποκριθήκαμε στις τεχνολογικές εξελίξεις και τις αλλαγές στο εκδοτικό τοπίο. Ακριβώς όπως έχουμε εφαρμόσει αυστηρά πρότυπα και διαφανή κριτήρια επιλογής για τον εντοπισμό αξιόπιστων περιοδικών, έχουμε εξελίξει τις πολιτικές αξιολόγησης και επιλογής για το ετήσιο πρόγραμμα Highly Cited Researchers για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις ενός όλο και πιο περίπλοκου και μολυσμένου ακαδημαϊκού αρχείου, ώστε να εντοπίσουμε τους καλύτερους ερευνητές παγκοσμίως».

Οι σημαντικές αυτές επιτυχίες και η υψηλή θέση στην παγκόσμια κατάταξη δείχνουν το υψηλό επίπεδο της εξειδίκευσης αλλά και της έρευνας που γίνεται σε Ελληνικά ιδρύματα, όπως είναι και η Αιματολογική-Ογκολογική Μονάδα της Θεραπευτικής Κλινικής του ΕΚΠΑ. Τα παραπάνω αποτελούν μια ακτίδα αισιοδοξίας για την δουλειά που γίνεται στην Ελλάδα , παρά τις γνωστές δυσκολίες, η οποία προσφέρει ελπίδα σε ασθενείς και τους συγγενείς τους, καθώς έχουν την δυνατότητα να αντιμετωπιστούν από εξειδικευμένους γιατρούς παγκόσμιου βεληνεκούς για κακοήθη νοσήματα του αίματος και συμπαγή νεοπλάσματα με τα νεότερα διαθέσιμα μέσα και θεραπείες.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Πηγή: dailypharmanews.gr

Αύξηση ύψους 8% στο εγγυημένο ποσό του προγράμματος Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, για τις αιτήσεις που θα εγκριθούν από 1 Δεκεμβρίου 2023

Αύξηση ύψους 8% στο εγγυημένο ποσό του προγράμματος Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, για τις αιτήσεις που θα εγκριθούν από 1 Δεκεμβρίου 2023

Σε συνέχεια της προεκλογικής δέσμευσης της κυβέρνησης αλλά και της εξαγγελίας του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη από το βήμα της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, υπεγράφη η Κοινή Υπουργική Απόφαση της αύξησης 8% του προγράμματος Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα από τους Υπουργούς Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Σοφία Ζαχαράκη, Εσωτερικών Νίκη Κεραμέως, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Υφυπουργό Αθανάσιο Πετραλιά, Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Άδωνι Γεωργιάδη, Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρη Παπαστεργίου.

Τα ποσά  αναδιαμορφώνονται με την αύξηση του 8%, και ανέρχονται για τις αιτήσεις εκείνες που θα εγκριθούν από 1.12.2023 σε 216 ευρώ αντί 200 ευρώ τον μήνα για μονοπρόσωπο νοικοκυριό, 108 ευρώ αντί 100 ευρώ για κάθε επιπλέον ενήλικο μέλος και 54 ευρώ αντί 50 ευρώ για κάθε ανήλικο μέλος. Ως ανώτατο όριο του εγγυημένου ποσού ορίζονται τα 972 ευρώ μηνιαίως, ανεξαρτήτως της σύνθεσης του νοικοκυριού.

Επιπλέον η αύξηση του εγγυημένου ποσού συμπαρασύρει και τα εισοδηματικά κριτήρια ένταξης στο πρόγραμμα. Συγκεκριμένα, το δηλούμενο εισόδημα του νοικοκυριού, όπως υπολογίζεται για τους σκοπούς της ένταξης στο πρόγραμμα, τους έξι (6) τελευταίους μήνες πριν την υποβολή της αίτησης, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα παρακάτω ποσά :

Σύνθεση Νοικοκυριού Εξαμηνιαίο Εισόδημα
Μονοπρόσωπο νοικοκυριό 1.296 € (έναντι 1200 €)
Νοικοκυριό αποτελούμενο από δύο ενήλικα μέλη ή μονογονεϊκή οικογένεια με ένα ανήλικο μέλος 1.944 € (έναντι 1800 €)
Νοικοκυριό αποτελούμενο από δύο ενήλικα και ένα ανήλικο μέλος ή μονογονεϊκή οικογένεια με δύο ανήλικα μέλη 2.268 € (έναντι 2.100€)
Νοικοκυριό αποτελούμενο από τρία ενήλικα μέλη ή δύο ενήλικα και δύο ανήλικα μέλη ή μονογονεϊκή οικογένεια με τρία ανήλικα μέλη 2.592 € (έναντι 2.400€)
Νοικοκυριό αποτελούμενο από τρία ενήλικα και ένα ανήλικο μέλος ή δύο ενήλικα και τρία ανήλικα μέλη ή μονογονεϊκή οικογένεια με τέσσερα ανήλικα μέλη 2.916 € (έναντι 2.700€)
Νοικοκυριό αποτελούμενο από τέσσερα ενήλικα μέλη ή δύο ενήλικα και τέσσερα ανήλικα μέλη ή μονογονεϊκή οικογένεια με πέντε ανήλικα μέλη 3.240 € (έναντι 3000€)

Το εξαμηνιαίο εισόδημα δεν μπορεί να υπερβαίνει πλέον το ποσό των 5.832 € (έναντι 5.400 € προ της αυξήσεως), ανεξαρτήτως του αριθμού των μελών του νοικοκυριού.

Συνεπώς πέραν της αύξησης του ποσού που λαμβάνουν οι ωφελούμενοι, αναμένεται και αύξηση του αριθμού των δικαιούχων. 

Βρείτε εδώ την ηλεκτρονική αίτηση για το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα. 

Πηγή: https://minscfa.gov.gr/afxisi-ypsous-8-sto-engyimeno-poso-tou-programmatos-elachisto-engyimeno-eisodima-gia-tis-aitiseis-pou-tha-egkrithoun-apo-1-dekemvriou-2023/

Περισσότερες λεπτομέρειες στο αρθρο του Καπα3

https://www.kapa3.gr/koinoniko-eisodima-allileggyis-ti-einai-poies-paroches-perilamvanei-poioys-afora-pote-diakoptetai/