Είναι ευρέως γνωστό, πως ενώ αρχικά η επιστήμη της ψυχολογίας ασχολήθηκε τόσο με την αντιμετώπιση της δυσλειτουργίας, όσο και με την επίτευξη της ύψιστης λειτουργικότητας, ωστόσο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο επικεντρώθηκε κατά κύριο λόγο στη θεραπεία των ψυχικών ασθενειών. Εντούτοις, ο κλάδος της Θετικής Ψυχολογίας, από την άλλη πλευρά γεννήθηκε με στόχο να καλύψει αυτό το κενό, μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον στη μελέτη των θετικών συναισθημάτων, θετικών οργανισμών και δυνατών στοιχείων του ατόμου.
Πιο συγκεκριμένα, ως δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα εννοούνται όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά του ατόμου, που του δίνουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσει όλο το δυναμικό του και να αποδώσει τα μέγιστα, επιτυγχάνοντας με αυτό τον τρόπο την προσωπική του άνθηση κι ανάπτυξη.
Με άλλα λόγια, τα δυνατά στοιχεία μας αποτελούν το κλειδί προκειμένου να μπορέσουμε να είμαστε ο καλύτερος εαυτός μας, είναι το <<καλό μέσα μας>>, και μας οδηγούν να κάνουμε το σωστό για εμάς. Τα στοιχεία αυτά αντανακλούν τον πραγματικό μας εαυτό, το πώς είμαστε στον πυρήνα μας, όταν αποτινάξουμε από πάνω μας κάθε αρνητική πινελιά.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι διαφέρουν από άλλα δυνατά μας σημεία, όπως οι ικανότητες, οι δεξιότητες, τα ενδιαφέροντα και τα ταλέντα μας, ενώ η εφαρμογή τους είναι ευεργετική τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και εν γένει για την κοινωνία. Επιπρόσθετα, είναι χρήσιμο να σημειωθεί ότι ως έναν μικρό βαθμό είναι έμφυτα, γεγονός που σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν τις δικές τους μοναδικές ποιότητες χαρακτήρα, οι οποίες όμως προκειμένου να αναπτυχθούν επηρεάζονται κυρίως, από περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Συνεχίζοντας, αξίζει να απαντηθεί το ερώτημα <<γιατί είναι σημαντική η εφαρμογή των δυνατών στοιχείων του χαρακτήρα?>>. Η απάντηση, σύμφωνα και με τη θεωρία της Fredrickson είναι γιατί μέσα από την καλλιέργεια τους, προκαλείται η βίωση θετικών συναισθημάτων, η οποία βοηθά το άτομο να βιώσει ακόμη περισσότερα θετικά συναισθήματα, να ακυρώσει τις δυσάρεστες συνέπειες των αρνητικών συναισθημάτων, να διευρύνει το ρεπερτόριο σκέψης και συμπεριφοράς του και τέλος, να χτίσει ψυχικούς, γνωστικούς και κοινωνικούς πόρους.
Το χτίσιμο αυτό συνδέεται με την ενίσχυση των επιπέδων της ψυχικής ανθεκτικότητας του ατόμου, τα οποία αυξάνονται όσο εφαρμόζονται τα δυνατά στοιχεία στην πράξη.
Πιο συγκεκριμένα, οι μελέτες των Peterson και Seligman (2004) κατέληξαν στην κατηγοριοποίηση VIA( Values In Action), η οποία αναγνωρίζει 24 δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα, τα οποία με τη σειρά τους κατηγοριοποιούνται σε 6 πιο ευρείες κι αφηρημένες ομάδες: τις αρετές.
Οι αρετές, που συμπεριλήφθηκαν στην κατηγοριοποίηση VIA είναι οι εξής: η σοφία, το κουράγιο, η ανθρωπιά, η δικαιοσύνη, η εγκράτεια και η υπέρβαση. Ειδικότερα, η σοφία είναι η αρετή του νου. Περιλαμβάνει δυνατά στοιχεία που σχετίζονται με την απόκτηση και τη χρήση της γνώσης. Τα δυνατά στοιχεία που περιλαμβάνει είναι η δημιουργικότητα, η περιέργεια, η κριτική σκέψη και η αγάπη για μάθηση. Δεύτερον, το κουράγιο είναι η αρετή της ψυχής. Περιλαμβάνει συναισθηματικά χαρακτηριστικά, που σχετίζονται με τη θέληση για την επίτευξη στόχων ενάντια σε εμπόδια. Τα δυνατά στοιχεία, που περικλείει αυτή η κατηγορία είναι η γενναιότητα, η επιμονή, η ειλικρίνεια και η ζέση.
Τρίτον, η ανθρωπιά είναι η διαπροσωπική αρετή. Περιλαμβάνει διαπροσωπικά στοιχεία του χαρακτήρα, τα οποία σχετίζονται με τη φροντίδα και τη φιλική προσέγγιση άλλων ατόμων. Τα δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα που περιλαμβάνονται είναι η αγάπη, η καλοσύνη και η κοινωνική νοημοσύνη. Επιπλέον, η δικαιοσύνη είναι η κοινωνική αρετή. Περιλαμβάνει χαρακτηριστικά πολιτότητας, που υποστηρίζουν την υγιή κοινωνική ζωή. Τα δυνατά στοιχεία, τα οποία συγκαταλέγονται στην εν λόγω κατηγορία είναι η ομαδικότητα, η αμεροληψία και η ηγεσία. Ακόμη, η εγκράτεια είναι η ενδοπροσωπική αρετή. Περιλαμβάνει δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα που προστατεύουν από την υπερβολή και τα δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα που εμπίπτουν σε αυτή είναι η συγχώρεση, η ταπεινοφροσύνη, η σύνεση και ο αυτοέλεγχος. Τέλος, η υπέρβαση είναι η πνευματική αρετή. Περιλαμβάνει δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα που συνεισφέρουν στη σύνδεση του ατόμου με ένα ανώτερο σύνολο, δίνοντάς του νόημα. Τα δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα που περιλαμβάνει αυτή η αρετή είναι η εκτίμηση της ομορφιάς και της τελειότητας, η ευγνωμοσύνη, η ελπίδα, το χιούμορ και η πνευματικότητα. Εν κατακλείδι, προκειμένου το άτομο να εντοπίσει τα προσωπικά του δυνατά στοιχεία χαρακτήρα, θα μπορούσε να συμπληρώσει το Ερωτηματολόγιο Δυνατών Στοιχείων του Χαρακτήρα ( VIA Inventory of Strengths- Peterson & Seligman, 2004).
Τέλος, μία διαδεδομένη κι αποτελεσματική βιωματική άσκηση, που αποδεικνύεται εξαιρετικά βοηθητική στην καλλιέργεια των δυνατών στοιχείων του χαρακτήρα των ατόμων, ονομάζεται <<Καταξιωτική Συνέντευξη>>. Στόχος της άσκησης είναι να βοηθήσει, είτε μεμονωμένα άτομα, είτε μέλη ομάδας, να αναγνωρίσουν τις ικανότητες και τις δεξιότητες, τις οποίες επέδειξαν στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης πρόκλησης της ζωής τους και να ενδυναμωθούν, τόσο από την αναγνώριση αυτών των δυνατών τους στοιχείων όσο και μέσα από την καταξίωση τους, την εκφρασμένη εκτίμηση των άλλων γι’ αυτά.
Ως συνέπεια, τα άτομα αισθάνονται ενθαρρυμένα από τη διαδικασία, συνήθως πιο έτοιμα να θέσουν νέες προκλήσεις για τον εαυτό τους ή την ομάδα, στην οποία ανήκουν, να ονειρευτούν το μέλλον που επιθυμούν για τα ίδια και να περιγράψουν τα συγκεκριμένα βήματα, τα οποία έχουν να ακολουθήσουν προκειμένου να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα.
Βιβλίο: Κατακτώντας την Ευημερία. Θετικές παρεμβάσεις, τεχνικές και βιωματικές ασκήσεις, Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ
ΛΙΘΟΞΟΪΔΟΥ ΣΟΦΙΑ, Ψυχολόγος, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Θετικής Ψυχολογίας, Ασκούμενη στο Κέντρο Ημέρας Ίασις- ΑμΚΕ Ίασις
